سنگ کلیه، نوعی بیماری شایع است که به دنبال عوامل مربوط به سبک زندگی، اختلالات پزشکی و استفاده از داروهای خاص، به وجود می‌آید. مشکل سنگ‌های کلیوی در مردان بیش از زنان رخ می‌دهد و خطر عود این بیماری پس از نخستین بار، در ۵ سال اول، ۵۰ درصد است و حدود دوسوم بیماران تا ۱۰ سال به عود دچار می‌شوند. بیماری که دچار سنگ کلیه می‌شود، معمولاً با درد شدید پهلو، با یا بدون وجود خون در ادرار و سابقه دفع ذرات شن در ادرار به پزشک مراجعه می‌کند. سنگ کلیه ممکن است گاه با پر ادراری، قطع ادرار و یا حتی استفراغ همراه باشد.
در این رابطه، محققانی از دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهرکرد و واحد فلاورجان در پژوهشی سعی کرده‌اند تأثیر رادیکال‌های آزاد را بر ایجاد یا حتی رفع سنگ‌های کلیوی مورد آزمایش قرار دهند و برای تولید این رادیکال‌های آزاد در بدن، از نانوذرات نقره استفاده کرده‌اند.
به گفته این محققان، بسیاری از مطالعات نشان می‌دهند که نقره آزادشده از نانو ذرات نقره می‌تواند در اکثر بافت‌های بدن ازجمله کبد، کلیه، شش‌ها، طحال، مغز و خون توزیع شود و رادیکال‌های آزاد حاصل از آن، قادر است در این بافت‌ها خاصیت تخریبی داشته باشد. بااین‌حال، محققان مورداشاره سعی داشته‌اند ضمن بررسی این خاصیت تخریبی، قابلیت این نانوذرات را در جهت از بین بردن سنگ‌های کلیوی موردبررسی قرار دهند.
اما از سوی دیگر، ازآنجاکه این خاصیت تخریبی، ممکن است دیگر بافت‌ها را نیز دچار مشکل کند، این محققان، از عسل به‌عنوان یک آنتی‌اکسیدان طبیعی استفاده کرده‌اند. چراکه آنتی‌اکسیدان‌ها به‌عنوان اصلی‌ترین راه مبارزه با رادیکال‌های آزاد و بازسازی سلول‌های تخریب‌شده مطرح هستند.
در این خصوص، دکتر حسین سازگار، عضو هیئت‌علمی گروه زیست‌شناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهرکرد و همکارانش به‌عنوان مجریان این پژوهش می‌گویند: «عسل، یک ماده غذایی باارزش در تأمین کربوهیدرات‌ها، چربی‌ها، اغلب ویتامین‌ها، مواد معدنی و حتی آمینواسیدها است. عسل همچنین با داشتن آنتی‌بیوتیک، مواد ضدعفونی‌کننده، مواد معطره و اسانس‌های گیاهان دارویی، نقش‌های بسیار مهم و کاربردی در درمان بیماری‌هایی مانند بیماری‌های گوارشی، عروقی، ترمیم زخم‌ها و غیره دارد. به‌علاوه، این ماده طبیعی منبع بسیار خوبی از آنتی‌اکسیدان است و خاصیت پروبیوتیکی دارد».
در این مطالعه تجربی، محققان از موش‌های آزمایشگاهی سفید به‌عنوان جانوران مدل استفاده کردند و آنها را در گروه‌های آزمایشی مختلف جای دادند. این موش‌ها با افزودن ماده «اتیلن گلیکول» به آب آشامیدنی‌شان، به سنگ کلیوی مبتلا شدند و سپس با استفاده از مقادیر و اصطلاحا دوزهای مختلف و آزمایشی نانوذرات نقره و عسل تحت تیمار قرار گرفتند.
برای این کار، محلول نانوذرات نقره به داخل حفره شکمی یا اصطلاحا حفره صفاقی موش‌ها تزریق شد، ولی عسل با فرستادن سوند معده از طریق بینی آنها یا به قول پزشکان، به‌صورت گاواژ به جانوران فوق داده شد.
در پایان آزمایش نیز، دکتر سازگار و همکارانش، به جمع‌آوری ادرار و سنجش فاکتورهای ادراری و همچنین خون‌گیری از قلب موش‌ها جهت بررسی پارامترهای بیوشیمیایی خون پرداختند و داده‌های به‌دست‌آمده را با استفاده از روش‌ها و نرم‌افزارهای آماری، تجزیه‌وتحلیل کردند.
نتایج این پژوهش نشان داد هنگامی‌که موش‌ها تحت تأثیر نانوذرات نقره قرار می‌گیرند، مشکل سنگ کلیه در آنها تشدید می‌شود، ولی اضافه شدن عسل به رژیم غذایی آنها می‌تواند به‌طور قابل‌توجهی این تأثیر منفی را از بین ببرد.
دراین‌باره، سازگار و همکاران پژوهشی او می‌گویند: «احتمالا بخشی از اثربخشی عسل در پیشگیری از سنگ کلیه در این پژوهش، وجود آنتی‌اکسیدان‌های موجود در این ماده است که با جلوگیری از تولید رادیکال‌های آزاد در کلیه و با دخالت در فرایند هسته‌سازی و رسوب کریستال‌های اگزالات کلسیم، از رشد آنها در توبول‌های کلیه جلوگیری می‌کند».
این محققان همچنین متوجه شده‌اند که افزودن ۱۲۵ میلی‌گرم بر کیلوگرم عسل به جیره غذایی جانوران فوق، ساخت پروتئین معروف «آلبومین» که از شاخص‌های مهم سنجش فعالیت کبد است، افزایش قابل‌توجهی یافته و با افزایش در فعالیت کبد، به دفع سموم از بدن کمک کرده و درنتیجه به افزایش فعالیت کلیوی و کاهش بیماری‌های آن می‌انجامد.
با توجه به نتایج حاصله، دکتر سازگار و همکارانش می‌گویند: «برخلاف نظریات برخی دانشمندان در مورد بی‌خطر بودن نانو ذرات نقره، این مواد می‌توانند برای کلیه مضر باشند و در مورد کار با آنها باید دقت بیشتری بـه عمل آید».
آنها می‌افزایند: «با توجه به کاربرد بسیار زیاد نـانوذرات نقره در نانوتکنولوژی نوین و نقش آنها در بسته‌بندی مواد و همچنین کاربردهای پزشکی در کشور ما، استفاده از آنها به شمشیر دولبه می‌ماند. یون‌های نقره طی چندین رویداد بیولوژیک مثل اتصال با غشای سلولی و جذب به دیواره سلولی، نفوذپذیری غشای سلول‌های زنده را تغییر داده و با تولید رادیکال‌های آزاد اکسیژن، آنزیم‌های سلولی را غیرفعال می‌کنند. این ویژگی‌ها ممکن اسـت دارای تأثیرات منفی بر سلامتی انسان و سایر موجودات زنده و همچنین محیط‌زیست باشند و منجر به سمیت بالایی شوند».
شایان ذکر است یافته‌های این پژوهش، در مجله علوم پزشکی دانشگاه آزاد اسلامی واحد پزشکی تهران و طی مقاله‌ای علمی پژوهشی به چاپ رسیده است.
دیدگاه