سنقر از آن نام‌هایی است که تا حدودی با گوش‌هایمان غریبه است و اگر دنبال معنای آن در یکی از موتورهای جست‌وجو باشید چنین تعریفی به شما می‌دهد: سنقر، پرنده‌ای است شکاری و بسیار زیبا و خوش خط و خال که لانه‌اش را در شکاف سنگ‌ها و صخره‌های مرتفع می‌سازد.
ما اما می‌خواهیم از سنقری برایتان بگوییم که نه یک پرنده شکاری که شهری است در غربی‌ترین استان کشورمان؛ کرمانشاه. در شمال شرقی این استان، جایی که کوه بلند دالاخانی (به معنای آشیانه عقاب ها) در پهنای آن پا گرفته است، سرزمینی قرار دارد که امروزه نه به خاطر بازها و عقاب‌ها و پرندگان شکاری‌اش، که بیشتر به تخمه‌اش معروف است؛ تخمه سنقری که نام این شهرستان را بیش از داخل کشور که در دنیای بیرون از این مرزهای وسیع هم پرآوازه کرده است؛ در میان کشورهایی که خریدار تخمه های آجیلی و خوش‌طعم سنقر هستند.
حالا که این گزارش را برایتان می‌نویسیم یک ماه از فصل کاشت تخمه های آفتابگردان در شهر سنقر گذشته است و کشاورزان در حال تماشای قدکشیدن آرام گل‌های زیبای آفتابگردان در مزارعشان هستند. سنقر تابستان‌های گرمی دارد، این گرما که خسته شود و بارش را ببندد و برود و پاییزِ سنقر از راه برسد، گل‌های آفتابگردان قد کشیده‌اند و صورتشان مثل خورشید بزرگ و تابان شده است، با خال سیاه در وسط این خورشید که مسحورکننده‌ترش می‌کند.
آغاز پاییز، شروع برداشت صدها هزار خورشید در دشت‌ها و مزارع سنقر است؛ در قطب تولید تخمه غرب کشور. در حال حاضر سالانه بیش از ۶۰۰۰ تن تخمه آفتابگردان در شهرستان سنقر تولید می‌شود؛ تخمه‌هایی که یا می‌روند کارخانه‌های روغن‌کشی و تبدیل به روغن آفتابگردان می‌شوند یا پس از فرآوری، با آن پوست‌های نازک و سفید ابلق، تخمه آجیلی می‌شوند و از فروشگاه‌های داخل و خارج کشور سر درمی‌آورند. در شهرستان سنقر -که نام کامل آن سنقر و کلیایی است – طبق برخی آمار، حدود ۱۳۰۰مزرعه گل آفتابگردان وجود دارد و ۳۰ کارگاه فرآوری برای جداسازی و بودادن تخمه‌ها.
بجز مالکان آن ۱۳۰۰ مزرعه، حدود ۳۰۰نفر کارگر فصلی از قِبَل این مزارع نان می‌خورند و ۹۰ نفر هم از کارگاه‌های فرآوری. همه اینها که گفتیم دلنشین بود و تحسین‌برانگیز، به ویژه آن که این مزارع طلایی‌رنگ و چشمنواز می‌تواند مقصد جذاب بسیاری از گردشگران باشد، اما متاسفانه این چنین نیست، یعنی همه این زیبایی‌ها و ظرفیت‌ها که گفتیم آن طور که باید کام سنقری‌ها و کشاورزانش را شیرین نکرده و مثل همیشه یک عامل مهم حرف اول و آخر را می‌زند؛ محصول سنقری‌ها یا با فرآوری یا خام و بدون فرآوری، به صورت فله‌ای و بدون بسته‌بندی به بازارهای داخل و خارج عرضه می‌شود و سود و ارزش افزوده خورشیدهای مسحورکننده را نصیب غیر می‌کند؛ دردی که تقریبا بیشتر محصولات کشاورزی کشورمان با آن مواجه است.
خام، بدون فرآوری، بدون بسته‌بندی
حجت عظیمی، یکی از کشاورزان سنقر است که خورشید در مزرعه‌اش می‌کارد؛ درست مثل بسیاری دیگر از اهالی شهرستان سنقر و روستاهایش. عظیمی پیش از آن که بخواهد از زیبایی‌های مزرعه‌اش با ما سخن بگوید، از مشکلاتی که ذهن او و دیگر کشاورزان را درگیر کرده، صحبت می‌کند: مهم‌ترین مشکل ما بحث خام‌فروشی آفتابگردان آجیلی است، زیرا این نوع تخمه بدون فرآوری خاصی و عمدتا به صورت فله‌ای عرضه می‌شود و آن طور که باید سودی دست کشاورزان را نمی‌گیرد. حداقل کاری که برای آفتابگردان سنقر انجام می‌شود، بودادن آن است.
این‌که تخمه سنقر نیست!
وجود برندهای غیراصلی به نام تخمه سنقر هم مشکل دیگری است که این کشاورز به آن اشاره می‌کند و می‌گوید: گاهی برخی تخمه‌های آفتابگردان بی‌کیفیت که مشخص نیست در چه منطقه‌ای تولید شده به عنوان تخمه سنقر عرضه می‌شود که کیفیت و مزه خوبی ندارد و باعث خدشه‌دارشدن برند تخمه سنقر و کلیایی خواهد شد. عظیمی با بیان این‌که برخی وانت‌ها یا دستفروشان هر نوع تخمه آفتابگردانی را با عنوان تخمه سنقری می‌فروشند، می‌افزاید: این تخمه‌ها گاهی اصلا کیفیت خوبی ندارد و چون بهای ارزانی دارد مردم آن را می‌خرند و فکر می‌کنند طعم تخمه سنقر همین است، حال آن که آفتابگردان سنقر شهرت جهانی دارد.
از امسال تخمه‌ها در سنقر فرآوری می‌شوند
سراغ مدیر جهاد کشاورزی شهرستان سنقر و کلیایی می‌رویم تا حال و روز مزارع آفتابگردان شهرستان را از او جویا شویم. عبدا… خسروی پیش‌بینی می‌کند میزان تولید آفتابگردان آجیلی در سال جاری در شهرستان به بیش از ۵۷۰۰ تن برسد.
به گفته عبدا… خسروی امسال سطح زیر کشت آفتابگردان در شهرستان سنقر و کلیایی نزدیک به ۲۵۰۰ هکتار است که عواملی مثل کاهش بارندگی و کمبود منابع آبی آن را به میزان ۳۰۰هکتار نسبت به سال گذشته کاهش داده‌است؛ کاهشی که به‌خاطر شرایط آب و هوایی و کاهش شدید بارندگی احتمالا در انتظار سایر محصولات کشاورزی هم باشد.
از هر هکتار مزرعه آفتابگردان معمولا ۲٫۳ تن تخمه استخراج می‌شود که ممکن است در برخی مزارع مرغوب این میزان افزایش هم داشته باشد. این محصول به دلیل نبود تجهیزات صنعتی به صورت فله و در بسته‌های ۵۰ کیلویی به فروش می‌رسد و بازار مصارف خانگی را از دست می‌دهد.
مدیر جهاد کشاورزی شهرستان سنقر و کلیایی با تایید مشکلات کشاورزان درباره آن سخن می‌گویند، درخصوص نحوه فرآوری این محصول این‌گونه توضیح می‌دهد: در گذشته واحدهای مدرن فرآوری تخمه در سنقر وجود نداشت و عمده فرآوری که روی این محصول صورت می‌گرفت به‌صورت سنتی بود نه صنعتی که البته این موضوع دلایل متعددی داشت و یکی از مهم‌ترین آنها پای کار نیامدن سرمایه‌گذاران بود. اما از امسال و با افزایش سطح زیر کشت تخمه آفتابگردان در سنقر، واحد فرآوری تخمه آفتابگردان با ظرفیت ۳۰۰۰ تن در سال کار خود را آغاز کرده و در زمینه بسته‌بندی و… فعالیت دارد.
خسروی یکی از مهم‌ترین نیازهای سرمایه‌گذاران را تامین تسهیلات دانسته و می‌گوید: خوشبختانه اکنون تسهیلات کم بهره مناسبی در این زمینه در نظر گرفته شده که امیدواریم سرمایه‌گذاران بیشتری را جذب کند.
سرزمینی ناشناخته اما جذاب برای گردشگران
مزارع آفتابگردان شهرستان سنقر و کلیایی قدمتی ۵۰ ساله دارند؛ این به آن معناست که از چند دهه پیش سنقر به یکی از زیباترین مناطق کشورمان تبدیل شده؛ شهرستانی با ۱۲۹۹ مزرعه طلایی و خورشیدهای درخشان که قدم زدن در میان آنها می‌تواند هر حال ناخوشی را خوش کند و سو به هر چشم بی‌جان ببخشد و گل شادی روی چهره‌های درهم کشیده برویاند.
این حال خوش به‌ویژه در دشت سطر دست‌یافتنی‌تر است، زیرا عمده گل‌های آفتابگردان سنقر در این دشت می‌روید.
این معجزه مزارع و دشت‌های وسیع گل آفتابگردان است؛ معجزه‌ای که تاکنون به چشم نیامده و برای بهره‌برداری از آن فکر نشده‌است.
این را بگذارید کنار تخمه آفتابگردان سنقری که به‌دلیل شرایط مساعد آب و هوایی غرب کشورمان طعم و مزه خاص و مطلوبی دارد و در فهرست خوش‌طعم‌ترین تنقلات است. گفته می‌شود هر ۲۰ کیلوگرم تخمه آفتابگردان معادل یک بشکه نفت ارزش و ارزآوری دارد. درآمدزایی و اشتغال‌زایی بخش گردشگری آن هم که حساب و کتاب دیگری دارد.
مهدی خالوندی، کارشناس گردشگری، صنایع‌دستی و میراث فرهنگی است و اعتقاد دارد تخمه سنقر می‌تواند برندی برای سوغاتی‌های این شهرستان باشد.
به گفته او، مزارع آفتابگردان سنقر و کلیایی هم این ظرفیت را دارد که به‌عنوان یک جاذبه گردشگری مهم، گردشگران زیادی را به سوی خود بکشاند. اتفاقی که در عین سادگی سخت است، زیرا تاکنون هیچ طرح و برنامه جامعی برای آن اجرا نشده و این منطقه حتی به‌درستی از طریق رسانه‌ها معرفی نشده است.
این کارشناس البته اذعان می‌کند که در سال‌های گذشته اقداماتی برای معرفی تخمه سنقر صورت گرفته که از جمله آنها می‌توان به برگزاری جشنواره آفتابگردان اشاره کرد که متاسفانه اکنون به‌دلیل شیوع کرونا و پرهیز از تجمعات این جشنواره نیز برگزار نمی‌شود و امیدواریم با عبور از این شرایط دوباره شاهد برپایی چنین رویدادهایی باشیم.
سنقر به‌جز مزارع چشمنواز آفتابگردان و تخم خوش‌طعمش، جاذبه‌های دیگری هم دارد که می‌تواند روزها و لحظات خوشی برای گردشگران ایجاد کند؛ جاذبه‌هایی طبیعی مثل سراب‌ها و چشمه‌ها و جاذبه‌های تاریخی که برخی از آنها مرمت شده و آماده بازدید هستند. کباب اسمعلی سنقر و فرش سنقری هم می‌تواند در کنار تخمه سنقری در فهرست سوغاتی‌های این شهر قرار بگیرد/فاطمه کمانی
دیدگاه