زلزله، سیل، آتش سوزی، نهادی که هنگام وقوع این حوادث وارد عرصه می‌شود و کلیه فعالیت‌ها را سازماندهی و مدیریت می‌کند؛ ستاد بحران است. نهادی که در نام او با حوادث گره خورده است و استان کرمانشاه در سال‌های اخیر کلکسیونی از حوادث را در خود تجربه کرده است، در خصوص سازمان مدیریت بحران استان کرمانشاه، خبرگزاری فارس با مدیریت این نهاد گفت و گویی را انجام داده است.در ذیل مصاحبه با جلیل بالایی مدیریت ستاد بحران استان کرمانشاه را می‌خوانید.
خبرنگار: بیش از هزار روز از زلزله سرپل ذهاب می‌گذرد، در خصوص حجم این زلزله و اقدامات انجام شده در طول این هزار روز توضیح دهید؟
بالایی: زلزله سرپل ذهاب یکی از زلزله های بزرگ سال‌های اخیر در کشور بود، ۹ شهرستان، ۲۲ شهر و ۱۶۰۰ روستا و جمعیتی بالغ بر ۵۰۰ هزار نفر در قبال این زلزله به اشکال مختلف آسیب دیده‌اند.
ما در زلزله سرپل ذهاب برای اولین بار شاهد حضور و فعالیت رسانه به شکل متفاوت با تمام ابعاد آن بودیم، رسانه‌ها احساس را از مناطق آسیب دیده به خانه‌های تمامی ایرانیان بردند و یک همدلی و همراهی را ایجاد کردند که واقعا در نوع خود بی نظیر بود.
از طرف دیگر زلزله یک منطقه مرزی به وقوع پیوست و در روزهای ابتدایی پس از وقوع زلزله برخی جریانات که از خارج از مرزها هدایت می‌شدند قصد ایجاد تنش و تبدیل اعتراضات به اغتشاش را در سر می‌پرونداند اما مردم اجازه هیچ گونه تنش سیاسی را در این منطقه به کسی نداند، این نکته یکی از مسائل بسیار مهم در خصوص زلزله سرپل ذهاب بود.
خبرنگار: نقش مردم در مدیریت زلزله انکار ناپذیر بود، ابعاد مختلف این نقش آفرینی به نظر شما چیست؟
بالایی: ببینید در زلزله بخشی که بیشترین صدمه و آسیب را دیده بودند، مردم بودند. همین مردم زحمت اصلی ساخت و تعمیر منازل خود را بر دوش کشیدند و جریانات انحرافی را کنترل کردند.
خبرنگار: نقش مسئولین امر در مدیریت زلزله به چه میزان بود؟
بالایی: در فاصله کمی از زلزله کلیه مسئولین کشور به مناطق زلزله زده سفر کردند، ۱۵ جلسه اختصاصی هیات دولت و ۴۴ مصوبه در خصوص زلزله تشکیل و تصویب شد و مقام معظم رهبری بر ایجاد فرصت از زلزله تاکیدات فراوانی داشتند. بر همین اساس تمام فعالیت‌ها در راستای بازسازی روحی، روانی، فیزیکی وکالبدی و زیرساختی شهر متمرکز شد.
خبرنگار: موضوع امهال یکی از مسائل مورد سئوال مردم از مسئولین است، آخرین وضعیت امهال وام‌های مناطق زلزله زده چیست؟
بالایی: در موضوع امهال وام های مناطق زلزله زده تمام تلاش ما بر این بود که علیرغم این که این فرصت قانونی در بسیاری از حوادث استفاده نشده بود، اما با توجه به بافت کشاورزی مناطق آسیب دیده فرصت امهال فراهم شده تا مردم بتوانند از محل درآمدهای کشاورزی خود مبالغ بدهی خود به بانک‌ها را پرداخت کنند.
از طرف دیگر یک نکته بسیار مهم را باید در نظر گرفت؛ بر اساس قانون، مدت امهال وام های مناطق زلزله زده حداکثر دو سال ذکر شده است و افزایش این مدت نیازمند تصویب قانون در مجلس شورای اسلامی دارد و با توجه به این که بار مالی تفاوت تسهیلات بر دولت مبلغی در حدود ۴ هزار میلیار تومان است و ۹ ماه از فاصله دو ساله نیز گذشته شده و هیچ اقدام متقنی صورت نگرفته است به نظر می رسد مردم باید در راستای پرداخت بدهی خود به بانک‌ها اقدام کنند.
البته مجموعه استانداری کرمانشاه جهت تامین راهکار برای افزایش مدت امهال رایزنی کرد و حتی از طرف وزارت کشور پیشنهادی برای تامین بار مالی امهال به دولت داده شد، حتی ما پیشنهاد امهال کمتر از یک سال را نیز مطرح کردیم اما به نتیجه نرسیده‌ایم.
خبرنگار: ارزیابی شما از بخش نوسازی مدارس پس از زلزله چه بود؟
بالایی: یکی از امکانی که مقاومت آن هنگام بروز زلزله، از اهمیت بسیار بالای برخوردار است، مدارس است با توجه به این موضوع و اهمیت نوسازی مدارس با همت مردم خیر و کمک دولت در مدت هزار روز پس از زلزله هزار کلاس درس احداث شده است و در شرایط فعلی هیچ گونه نگرانی در خصوص ایمن سازی مدارس وجود ندارد.
خبرنگار: در بخش تولید و اشتغال عملکرد مسئولین مربوطه چگونه بوده است؟
بالایی: شغل قالب مردم منطقه کشاورزی و دامداری است در مدت هزار روز گذشته بیش از ۱۲ هزار ۹۵۰ واحد دامی تعمیر شده و یا از ابتدا ساخته شده‌اند و در مجموع بیش از ۲۲ هزار واحد دامپروری، تجاری و صنعتی ساخته شده و یا مرمت شده اند، این در حالی است که بیش از ۴۱ هزار واحد مسکونی در منطقه ساخته شده و استفاده شده است.
خبرنگار: مدیریت بحران قالبا باید بعد از عبور از هر بحران به ارزیابی نقاط قوت و ضعف خود در بحران بپردازد، علمکرد شما در این خصوص چه بوده است؟
بالایی: حقیقت امر این است که مدیریت بحران در ایران دو سال بعد از زلزله و در سال ۹۸ ایجاد شد. قانون مدیریت بحران تدوین شد و تمامی وظایف بخش های مختلف در این قانون تشریح و توضیح داده شده است.
این در حالی است که در تمامی دنیا بحث پیشگیری از بحران از اهمیت بسیار بالای قرار دارد و تمامی طرح‌های تفصیلی و جامع شهری بر نگاه به مدیریت بحران‌ها تدوین می شود، اما در کشور ما هیچ اقدام جامع و کاملی تا پیش از سال ۹۸ انجام نشده بود و یا حتی اقداماتی صورت گرفته بود که مدیریت بحران را با چالش مواجه کرد به عنوان مثال پس از جنگ تمامی آوار برداری‌های حاصل از جنگ در گودالی به نام گودال فولادی تخلیه می‌شود و اتفاقا سال‌ها بعد بخشی از شهر بر روی همین گودال توسعه پیدا می‌کند و در زلزله سرپل بیشترین خسارت هم منطقه فولادی به خود دید.
خبرنگار: تدوین تجارب پس از هر بحران از اهمیت بسیار بالای برخوردار است در این خصوص چه اقداماتی انجام داده‌اید؟
بالایی: در این بخش ما با دو نوع مستند و تجربه روبرو هستیم. روایت و تجربیات مردم و اقدامات مسئولین. در خصوص زلزله اقدمات خوبی در خصوص جمع آوری مستندات و خاطرات مردم هنگام زلزله صورت گرفت؛ هزاران صفحه عکس و خبر تدوین و گردآوری شد و خاطرات مختلفی همچون خاطرات کودکان پس از زلزله تدوین و یا منتشر شده است.
اما در خصوص تجربیات مسئولین پس بحران، نکته بسیار مهم این است که تا سال ۱۳۹۸ اصلا نگاه مدیریت بحران در کشور وجود نداشت و در سال ۹۸ پس از ۴۰ سال از انقلاب قانون مدیریت بحران نوشته و ابلاغ می شود.
واقعیت امر این است که این ادبیات کمتر از یک دهه است که وارد فضای مدیریتی کشور شده است و بسیاری از دستورالعمل‌های کاهش خطر و پاسخ بحران بعد از سال ۱۳۹۸ تدوین و ابلاغ شده است.
اما در خصوص تدوین دستورالعمل‌های فنی مدیریت بحران حاصل از تجراب زلزله یک کتاب سه جلدی تدوین شده است و طی تفاهم نامه با پژوهشگاه زلزله نگاری اداره کل راه و شهرسازی مستندات این حوزه تدوین و منتشر خواهد شد.
گره زدن اسم زلزله با نام استان کرمانشاه اشتباه گفتمانی و رسانه ای بود
خبرنگار: فکر می‌کنید ضعف در این حوزه چه پیامدهای برای کشور دارد؟
بالایی: اگر در ماجرای بیمارستان اسلام آباد غرب با توجه به وضعیت بیمارستان و قرارگیری بر روی گسل، بسیاری از اختیارات به وظیفه تبدیل می‌شد قطعا شاهد آن حادثه برای آن بیمارستان نبودیم.
اگر در هنگام توسعه شهر بر روی گودال فولادی، مسائل سست بودن زمین مد نظر قرار می‌گرفت از بروز بسیاری حوادث جلوگیری می‌شد. البته در برخی مسائل با درایت استاندار بخشی از این ضعف‌ها برطرف شده و مانع وقوع فاجعه شد.
به عنوان مثال در شب وقوع سیل پس از ارزیابی مسیل رودخانه‌های فصلی کرمانشاه متوجه شدیم یک مسیل از تنگ کنشت تا رودخانه قره سو وجود دارد که در مقاطع مختلف به وسیله اشخاص حقیقی و دولتی پر شده است، با دستور استاندار پیش از وقوع سیل این مسیل کاملا باز شد و از وقوع حادثه‌ای که ممکن بود بخش زیادی از شهرک‌های مسکن، نصر و جوادیه را تحت پوشش قرار بدهد، جلوگیری شد.
خبرنگار: پیش از زلزله نام کرمانشاه با منطقه جنگی گره خورده بود و پس از زلزله ما را به عنوان استان زلزله زده می‌شناسند، چه زمانی این پسوند از نام کرمانشاه حذف خواهد شد؟
بالایی: تا به حال به سایر زلزله‌های تاریخ ایران دقت کرده اید؟ زلزله بم، زلزله رودبار، زلزله ورزقان، هیچ یک از آن‌ها نام استان وجود ندارد؛ اما در یک اشتباه رسانه‌ای و مدیریتی پسوند زلزله با نام کرمانشاه گره خورد و این موضوع ممکن است تا مدت‌ها مسائل مختلفی همچون گردشگری، صنعت و اقتصاد را تحت پوشش خود قرار دهد. در حالی که محل وقوع زلزله تا مرکز استان کرمانشاه بیش از ۱۴۰ کیلومتر فاصله داشت؛ این مساله توسط گفتمان مدیریتی و رسانه‌ها در استان ایجاد شد و باید همه با هم برای برطرف کردن آن تلاش کنیم.
خبرنگار: یکی از موضوعاتی که در زلزله سرپل ذهاب به صورت لاینحل باقی مانده است مساله کمک‌های جمع آوری شده توسط افراد خاصی است که از آن‌ها به عنوان «سلبریتی» یاد می شود، برای پیگیری این موضوع و پیشگیری از آن چه اقداماتی انجام شده است؟
بالایی: در قانون جدید مدیریت بحران کشور که در سال ۱۳۹۸ تدوین و تصویب شده است، وظیفه هر بخش مشخص شده و اتفاقا مدیریت بحران را متوجه مردم کرده است؛ اما متولیان جمع آوری کمک‌های مردمی را تنها نهاد غیر دولتی و عمومی هلال احمر مشخص کرده و این نهاد با کمک بسیج، کمیته امداد و بهزیستی می‌تواند نسبت به جمع آوری هدایت و دپو کمک‌های مردمی اقدام کند، اما در خصوص کمک‌های صورت گرفته در زلزله سرپل ذهاب اقدامت خوبی از طرف استاندار کرمانشاه انجام شده و امیدواریم به زودی به نتیجه منتهی شود/فارس
دیدگاه