پس لرزه ها و روزهای ناآرام

۲۱ آبان سالگرد زلزله ۷٫۳ دهم ریشتری پارسال در غرب کرمانشاه است، تازه مردم شهرستان های قصرشیرین، سرپل ذهاب و گیلانغرب و دیگر مناطق زلزله زده که رخت عزای عزیزان درگذشته را از تن بیرون آورده و امیدوارانه به سوی آینده ای روشن و پاک کردن خرابی های ناشی از آن زلزله و پس لرزه هایش تلاش می کردند که دوباره گرفتار قهر زمین شدند.
به گفته کارشناسان لرزه نگاری، زلزله ای که پارسال در کرمانشاه به وقوع پیوست به اندازه چندین بمب اتمی انرژی تخلیه کرد و نتیجه آن بی خانمانی هزاران تن و فعال شدن گسل های بسیاری از مناطق کشورمان بود.
زمین لرزه ۷٫۳ ریشتری ۲۱ آبان در ۱۱ کیلومتری بخش ازگله، ۳۲ کیلومتری شهرستان سرپل ذهاب در غرب کرمانشاه ۶۲۰ کشته و ۱۲ هزار و ۳۸۶ مصدوم داشت.
این زلزله به ۱۰ شهرستان و یک هزار و ۹۳۲ روستای استان کرمانشاه خسارت وارد کرد و بر اساس ارزیابی های صورت گرفته ۱۰۳ هزار واحد مسکونی شهری و روستایی نیز آسیب کلی و جزئی دیده است.
اما در حالی که عملیات تعمیرات ۵۵ هزار واحد و ساخت بیش از ۲۰ هزار واحد مسکونی آسیب دیده به پایان رسیده بود، شامگاه چهارم آذر شاهد غرش دوباره زمین بودیم.
اگرچه موسسه لرزه نگاری ژئوفیزیک دانشگاه تهران کانون زمین لرزه ۶٫۴ ریشتری چهارم آذر ماه امسال را بازهم سرپل ذهاب ثبت کرده اما براساس واقعیت موجود و نقشه دقیق لرزه نگاری جهانی و کارشناسان زمین شناسی و بازدیدهایی که از منطقه صورت گرفت، مرکز این زلزله سهمگین که باعث خرابی های دوباره واحدهای مسکونی شهرستان های قصرشیرین و گیلانغرب شد، روستای چم امام حسن (ع) در ۱۵ کیلومتر جاده قصرشیرین به گیلانغرب بود.
گویا قهر زمین باعث شده مردمی که پارسال را در سرمای زمستان آواره کوچه و خیابان و معابر و بوستانها بودند امسال را نیز باید به همین منوال بگذرانند و تمامی لحظه هایشان هول و هراس ناشی از وقوع پس لرزه ها باشد.
شاید درکش سخت باشد اما تا کسی در شرایط مشابه زندگی این مردم قرار نگیرد، نمی داند که سختی یک شب ماندن در چادر و سرمای هوا آن هم در شرایط جوی ناپایدار و بارش باران و سرما یعنی چه.
بازی کودکان این روزهای دیار غرب کرمانشاه تمرین برای پناه گیری در هنگام وقوع زلزله و یا ساخت خانه های مقاوم در برابر زلزله است که هر روز در رویای کودکانه شان به دنبال آن هستند.

** مشکلات زلزله زدگان تمامی ندارد
گویا برای مردمی که سال ها درگیر جنگ و آوارگی بودند و اینک مرزدارانی راسخ برای دفاع از کیان عزت کشورمان هستند، مشکلات تمامی ندارد و هر روز مشکلی بر مشکلاتشان افزوده می شود.
مشکل گرد و خاک که چند سال اخیر درگیر آن بودند بس نبود که یکسال و اندی است که درگیر زمین لرزه های پی درپی شده اند و این گونه مردم دیار غرب کرمانشاه حال و روز خوبی ندارند.
اقدام های بسیار خوبی از سال گذشته از سوی دولتمردان صورت گرفته و تاکنون به گفته استاندار کرمانشاه بیش از ۱۰ هزار میلیارد تومان در قالب های مختلف به مناطق زلزله زده استان کرمانشاه اعتبار تزریق شده است اما مرزنشینان بازهم نیازمند کمک مسئولان برای بازسازی دوباره خانه هایشان و مقاوم سازی واحدهای مسکونی هستند که در زلزله جدید امسال و سال گذشته آسیبب دید.

** خسارت ۱۵هزار میلیارد ریالی به زیرساخت ها
استاندار کرمانشاه گفت: ۲ زلزله بزرگ ۷٫۳ ریشتری آبان سال گذشته و ۶٫۴ ریشتری آذر امسال در مجموع بیش از ۱۵ هزار میلیارد تومان به زیرساخت های استان خسارت وارد کرد.
هوشنگ بازوند در نشست اخیر مشترک شورای برنامه ‌ریزی و شورای هماهنگی مدیریت بحران استان کرمانشاه در سرسرای تدبیر استانداری افزود: در زلزله ۷٫۳ ریشتری شامگاه ۲۱ آبان سال گذشته ۱۲ هزار و ۴۱۰ میلیون تومان و در زمین لرزه ۶٫۴ ریشتری شامگاه چهارم آذر امسال نیز ۲ هزار و ۶۸۰ میلیون تومان به زیرساخت های استان خسارت وارد شد. وی ادامه داد: تاکنون از مجموع خسارتی که به زیرساخت های استان در زلزله مهیب سال گذشته به استان وارد شده، هفت هزار میلیارد تومان آن ابلاغ و ۴۸ درصد این مبلغ تاکنون تخصیص پیدا کرده است.
بازوند با بیان اینکه خواستار در نظر گرفتن ردیف مستقل در بودجه سال آینده برای بازسازی زیرساخت های آسیب دیده استان هستیم، افزود: در این زلزله متاسفانه شاهد نابود شدن طرح ‌های هادی روستایی و آسیب جدی معابر شهری نیز بودیم که برای جبران این مشکلات انتظار می رود در بودجه سال آینده ردیف مستقلی لحاظ شود.
استاندار کرمانشاه در ادامه با اشاره به گرانی و نگرانی زلزله زدگان استان در این خصوص برای بازسازی منازل مسکونی خود، گفت: در سفر اخیر معاون اول رئیس جمهوری، خواستار تخصیص مبلغی بین سه تا پنج میلیون تومان کمک بلاعوض مجدد به افراد زلزله زده شدیم تا بلکه مقداری از این فشار خارج شوند.
وی با بیان اینکه هم اکنون ۸۰ درصد کار بازسازی در روستاها به اتمام رسیده و بسیار امیدواریم تا پایان امسال کار احداث واحدهای مسکونی به اتمام برسد، گفت: کار ساخت و ساز در شهرها مقداری سخت تر است که البته این موضوع با جدیت و به صورت شبانه روزی ادامه دارد.
بازوند تصریح کرد: یکی از مهمترین نیازمندی های مردم مناطق زلزله زده اختصاص ۱۰۰ هزار تن قیر رایگان و همچنین اختصاص ۳۰ هزار تن آهن با قیمت سابق و پیش از گرانی هاست تا کارها سریعتر دنبال شود.

** آسیب دیدگی بیش از چهار هزار واحد مسکونی
استاندار کرمانشاه گفت: در زلزله ۶٫۴ ریشتری یکشنبه هفته قبل (۴ آذر) تلفات جانی نداشتیم و ۷۷۱ نفر دچار جراحت شدند که به سرعت نیز به مراکز درمانی انتقال یافتند اما بر اثر این زمین لرزه ۶۰۰ واحد مسکونی در مناطق غربی استان تخریب و سه هزار و ۵۰۰ واحد نیز نیاز به تعمیر پیدا کردند.
بازوند با بیان اینکه از سال گذشته تاکنون حدود ۶ هزار و ۴۰ پس لرزه در استان کرمانشاه رخ داده است، گفت: ۷۲۰ مورد آن ها برای مردم قابل احساس بوده و باعث ترس و نگرانی آن ها شده است، ترسی که امیدوارم با کمک دولت برای بازسازی هرچه سریعتر واحدهای مسکونی افراد باقی مانده از بین برود.

** آسیب های روانی ناشی از پس لرزه ها
یک کارشناس ارشد روانشناسی بالینی که در مرکز تخصصی مشاوره و خدمات روانشناختی بهزیستی در شهرستان سرپل ذهاب از ابتدای وقوع زلزله تاکنون در منطقه حضور دارد، گفت: زلزله پارسال تبعات روحی و روانی زیادی برای مردم داشت که با توجه به ارزیابی و غربال و مرحله درمان صورت گرفته، زلزله زدگان بخصوص از کودک گرفته تا بزرگسال را درگیر مسایل روحی چون پرخاش، افسردگی، اضطراب و استرس بعد از حادثه می کند که نتیجه آن کاهش امید به زندگی و مشکلات روحی و روانی است.
فرشته آینه گفت: در ابتدای بحران وجود افراد فامیل در کنار هم در کمپ ها و چادرها نقش موثری بر تسلی خاطر و همکاری آن ها جهت پیدا کردن آرامش داشت.
وی افزود: کسانی که افراد خانواده را از دست داده بودند و یا خانه و زندگی آن ها تخریب شده بود آرامش نسبی را در کنار فامیل به دست آوردند اما با گذشت زمان همین مجاورت موجب بروز مشکلات زیادی شد از جمله تاثیرات تربیتی بر کودکان شد و فرا گرفتن رفتارهای بیرون از منزل از جمله پرخاش یا بد دهانی.
وی اظهار داشت: در زلزله ۶٫۴ ریشتری آذر امسال مردم که در حال ساخت و ساز و برگشت به زندگی عادی و روزمره بودند دوباره تحت تاثیر قرار گرفته و موج ناامیدی و ترس را دوباره شعله ور ساخته است.
این رواشناس بالینی گفت: مساله روحی قابل توجه بعد از زلزله پارسال و در واقع بعد از هر رویداد استرس زایی چون زلزله، جنگ، مرگ و میر اتفاق می افتد.
وی ادامه داد: استرس بعد از سانحه است که می تواند با تاخیر چند هفتگی و یا چند ماهه شروع شود که علایمی چون تجربه مجدد، اجتناب، برانگیختگی، غم عمیق، استرس، عصبانیت را شامل می شود و بیشتر مراجعینی که به مرکز وابسته به بهزیستی شهرستان سرپل ذهاب مراجعه می کنند، دچار علایم PTSD (استرس) هستند.

** سالخوردگان، مادران وکودکان آسیب پذیرترین اقشار
آینه گفت: افراد سالخورده و مادران باردار و کودکان جزو اقشار آسیب پذیر هستند که نیازمند حمایت روحی بیشتر و رسیدگی هستند.
وی اظهار داشت: خانواده های زیادی بعد از زلزله اخیر به مرکز مشاوره مراجعه می کنند و از بازگشت کودکانشان به رفتارهای مشابه رفتارهای بعد از زلزله پارسال اشاره می کنند.
این روانشناس افزود: استرس و ترس کودکان گاهی اوقات مانع از حضور در مدارس شده است و افرادی مراجعه می کنند که در زلزله پارسال شدت علائمشان در این حد نبوده و زلزله امسال و پس لرزه ها عامل تشدید علایم روانی آن ها بوده است.
وی اظهار داشت: چیزی که اکنون مردم بیشتر به آن می پردازند مسایل ساخت وساز و داشتن سرپناه مناسب است که البته هرچقدر سریع تر انجام پذیرد روند برگشت به زندگی عادی را کوتاه تر می کند.
وی ادامه داد: مساله ای که مردم کمتر به آن می پردازند مسایل روحی روانی ناشی از زلزله است که متاسفانه بعد از گذشت زمان تبعات آن دیده می شود و بسیاری از مسایل روحی طی زمان سرباز می کنند.

** کنترل آسیب های اجتماعی با وجود تداوم پس لرزه ها
این روانشانس بالینی گفت: برای کنترل آسیب های اجتماعی شناسایی افراد آسیب پذیر و نوع آسیب اجتماعی اهمیت بسزایی دارد زیرا جنبه پیشگیری و آموزش برای پیشگیری از آسیب ها اهمیت ویژه دارد، کاری که می توان برای پیشگیری انجام داد استفاده از کلاس و کارگاه های آموزشی توسط افراد با تجربه و متخصص این حوزه است.
آینه افزود: تهیه و نصب پوسترها و بنرهای آموزشی و توزیع دفترکها در سطح شهر می تواند یاری رسان باشد، آموزش دانش آموزان در مدارس و اجرای کلاس هایی برای خانواده ها و مادران نیز یاری بخش است.
به گفته وی، در شهرستان سرپل ذهاب برنامه های خوبی اجرا شده و کارگاه ها و کلاس هایی برگزار شده که انسجام بیشتر و توجه بیشتر در زمینه آموزش می تواند کمک بسیاری به پیشگیری آسیب های اجتماعی داشته باشد.

** سخنی با مسئولان
این روانشناس گفت: از مسئولان کشوری، استانی و شهرستان سرپل ذهاب که تاکنون کنترل اوضاع را بخوبی در دست داشته اند انتظار می رود بیشتر به قشر آسیب پذیر توجه داشته باشند، مخصوصا کودکان و نوجوانان تا برنامه های مناسب و آموزش های مفید سنشان با محوریت کنار آمدن و گذراندن بحران را فرا گیرند.
آینه افزود: یکی از اقدام های مفید در سطح شهرستان ایجاد مرکز تخصصی مشاوره مخصوص مناطق زلزله زده بود که با حمایت سازمان بهزیستی و زیر نظر بهزیستی شهرستان با حضور روانپزشک و روانشناسان و مشاوران در حوزه کودک و نوجوان و خانواده، خدمات به صورت روزانه و رایگان صورت می گیرد.
وی ادامه داد: علاوه بر مشاوره فردی، در سطح مدارس هم آموزش مقابله با استرس برای دانش آموزان و شیوه های فرزند پروری برای والدین هم شروع شده است.
این روانشناس اظهار داشت: مطالبه مردم از مسئولان سرعت ساماندهی شرایط، احساس امنیت در شرایط فعلی و امید به بهبود شرایط و سرعت عمل در ساخت و ساز است.
اینک مردم زلزله زده شهرستان های قصرشیرین، گیلانغرب، سرپل ذهاب و دیگر مناطق غرب کرمانشاه که هنوز هم شاهد وقوع پس لرزه هایی از زلزله ۶٫۴ ریشتری شامگاه چهارم آذر امسال قصرشیرین و پس لرزه های زلزله ۷٫۳ ریشتری آبان پارسال غرب کرمانشاه هستند، تنها خواسته شان بازسازی واحدهای مسکونی و همچنین افزایش سقف تسهیلات با توجه به تورم موجود در بازار و امهال وام هایی است که هنوز چند ماه از دریافت آن ها نگذشته که آن را صرف بازسازی و تعمیر واحدهایی کردند که دوباره در زلزله اخیر دچار خسارت شد.
این مرزنشینان اکنون منتظر اعطای تسهیلات برای تعمیر دوباره واحدهای مسکونی خود هستند تا در فرصت باقی مانده تا زمستان نسبت به احداث و یا تعمیر منازلشان اقدام کنند زیرا که سرمای زمستان در چادرها و یا کانکس های اسکان موقت بسیار سخت و دیر گذر است.
همچنین زلزله زدگان در کنار حمایت های مادی نیازمند آموزش های روان درمانی هستند تا بتوانند با پس لرزه ها زندگی آرامی را بگذرانند.
ایرنا/ نازنین باباخانی