به گزارش پایگاه خبری طلوع، بیش از ۷۴ درصد از مساحت ۲میلیون و ۴۹۹هزار هکتاری استان کرمانشاه منابع طبیعی محسوب می شود، یعنی جنگل و مرتع هستند. از همین رو صیانت از این منابع که سرمایه ملی محسوب می شوند باید مورد توجه مردم و مسئولین باشد.
در استان ما به غیر از شهرهای سنقر، صحنه، هرسین، کنگاور و قصرشیرین که بیشتر مرتع دارند تا جنگل، باقی شهرها از پوشش گیاهی و جنگلی برخوردارند.
طبق آمارها کرمانشاه بیش از ۵۲۷هزارهکتار جنگل و یک میلیون و ۱۹۲هزار هکتار مرتع دارد که عدد قابل توجهی است و هرگونه اهمال در حفظ این نعمت خدا دادی می تواند خسارت جبران ناپذیری برای استان به دنبال داشته باشد، خسارتی که گاها جبران شدنی نیست.
یکی از چالش هایی که هر سال زاگرس نشینان و از جمله مردم کرمانشاه با آن دست به گریبانند، موضوع حریق در مراتع و جنگل هاست.
مشکلی که ضمن آسیب زدن به پوشش گیاهی و تخریب جنگلها و مراتع، سالهای متمادی زیستگاههای کمیاب جانوری و گیاهی این خطه از جمله بلوط های کهن و گران بها را تخریب کرده است.
در همین راستا اداره کل منابع طبیعی هر سال برنامه هایی برای خروج از این بحران دارد، از آموزش جوامع محلی و تشکیل گروههای همیار طبیعت در روستاها، عشایر نشینان و بهره برداران گرفته تا تهیه و توزیع دستگاههای دمنده که حالا تعدادش در کرمانشاه چیزی حدود هزارو ۱۹۳ مورد است که بی شک کفاف نیاز استان را نمی دهد.
با این حال تاسف بار است که بگوییم به رغم همه این تلاش ها طبق آمار ارائه شده از سوی مسئولین منابع طبیعی و آبخیزداری، امسال حریق در مراتع و جنگل های استان افزایش ۷۰ درصدی نسبت به مدت مشابه سال قبل داشته و این یعنی اقلیم بی نظیر و زیبای زاگرس در معرض نابودی و تخریب است.
*اگر نگاهی به اخبار چند ماه اخیر بیندازید وخامت اوضاع دستتان می آید، از آتش سوزی در گیلانغرب که یک شبه ۴۰ نقطه از جنگل های این خطه را بر اثر صاعقه طعمه حریق کرد تا ۵۵۰هکتار از پوشش گیاهی و جنگلی دوری دره و بستان آباد ثلاث که درآتش سوخت، همچنین است وضعیت بوزین و مره خیل پاوه و ۵۰۰هکتار از مراتع و جنگلهای بلبزان، مراتع سرپلذهاب و…
اگر بخواهیم عدد ارائه دهیم، امسال تا همین الان ۱۰۵ فقره آتش سوزی در ۲هزارو۵۷۰هکتار از عرصه های طبیعی استان به ثبت رسیده که رشد قابل توجهی نسبت با مدت مشابه سال قبل (۶۳مورد) داشته است.
مسئولین می گویند یک عامل ازدیاد حریق در عرصه منابع طبیعی استان بارش های بهاره است که باعث افزایش پوشش های گیاهی می شود، پوشش هایی که عمدتا توسط دام ها تعلیف نمی شوند و یا دامدارها آنقدر حرفه ای نیستند که شاخه های خشک را از محدوده جنگل پاکسازی کنند.
به نظر می رسد آموزش محلی ها و کمک گرفتن از نیروهای مردمی خودجوش برای جلوگیری و اطفای حریق بسیار حائز اهمیت است، اما چگونه است که با وجود فعالیت۲۰۰ تعاونی، ۴۳ تشکل و سازمان مردم نهاد،۴۰ تیم واکنش سریع و آموزش گسترده جوامع محلی که عدد سالیانه آن به بالای ۱۰ هزار نفر می رسد، وضعیت مراتع و جنگل ها اینگونه است؟!
آیا ریشه این آتش سوزی ها به لج و لج بازی و درگیری های محلی بر می گردد یا عملا چیزی به عنوان جنگل‌بان آنطور که سالهای قبل در ایران عزیز داشتیم، نداریم.
یک کارشناس منابع طبیعی که ۳نسل از خانواده‌اش پای مراتع و جنگل های استان ایستاده و موی خود را در این حرفه سفید کرده اند معتقد است نیروی حرفه ای جنگل بان عملا در استان وجود ندارد، نیرویی که همه توانش را صرف رسیدگی و پاکسازی مراتع و جنگلها کند تا به روزی نرسیم که پوشش های جنگلی اینگونه رها شده و زمینه مستعدی برای آتش سوزی و حریق باشند.
“سیروس صفری” به طلوع کرمانشاه گفت: جنگلبانی از زمانی که وزارت منابع طبیعی به سازمان تبدیل شد آسیب دید و ما مثل قبل نیروهای درگیر و توانمندی نداریم که برعملکرد دهیارها و دامداران و عشایر نظارت کنند، از همین رو اغلب رفتارها بر اساس منافع فردی و شخصی شکل می گیرد تا منافع جمعی و همگانی.
او البته براین باوراست که در سالهای اخیر تشکلهای مردمی تا حدی این جای خالی را پر کرده اند اما آموزش و فرهنگسازی همچنان در این حوزه ضروری به نظر می رسد و نباید از آن غفلت کرد.
طبق تحلیل ها علت حریق در مراتع و جنگل ها باهم فرق دارد، صفری درباره یکی از این تفاوت ها گفت: در مرتع چون دام ها فعال هستند، پوشش های گیاهی خورده می شوند و چیزی برای آتش سوزی نمی ماند، اما در جنگل مسیرهای صعب العبور و سختی داریم، مسیرهایی که هم پیمودن آن برای دام و دامدار سخت است و هم به لحاظ سبک شدن دام برای دامدارها به صرفه نیست، از همین رو پوشش های جنگلی که با بارش های بهاره سریع و غیرمتوازن رشد می کنند توسط دام ها تعلیف نمی شوند و همین باعث می شود تا شرایط مساعدتری برای آتش سوزی داشته باشند.
وی تصریح کرد: پیشتر و در سالهای قبل دامدارهای حرفه ای شاخه های خشک را از جنگل ها جمع می کردند و همین حرکت نقش مهمی در کاهش آتش سوزی داشت، رفتاری که در سالهای اخیر کمتر در بین دامداران دیده می شود.
طبق آمارها و آنطور که مسئولین می گویند، حریق در مراتع و جنگل ها یا طبیعی و بر اثر صاعقه است و یا غیر طبیعی است که سهوی یا عمدی شکل می گیرد.
در کرمانشاه به گفته صفری درصد زیادی از آتش سوزی ها عمدی است که ریشه در اختلافات و درگیری های قومی و قبیله ای دارد، چیزی که مسئولین هم نتوانسته اند تاکنون راهکاری برایش بیابند.
یک منبع آگاه البته می گوید در کرمانشاه یک دلیل آتش سوزی عمدی در برخی مراتع، کشت غیر قانونی خشخاش است که خارج از ضوابط انجام می شود و روستائیان اغلب پیش از رسیدن ماشین گشت منابع طبیعی برای از بین بردن آثار تخلف اقدام به تخریب مرتع و آتش زدن آن می کنند که گاها مسئله ساز شده و بخش زیادی از زمین های کشاورزی را به آتش می کشد!
در مواردی هم دامدارها به منظور افزایش عرصه زارعت، اقدام به تخریب جنگل کرده و یا زمین خود را تا نزدیکی های جنگل گسترش می دهند که گاها می تواند خطرناک و زمینه ای برای حریق باشد.
به نظر می رسد مسئولین باید برای رفع این نقص طبق ضوابطی نسبت به واگذاری مراتع و جنگل های محدوده روستا به دامداران و روستائیان اقدام کنند تا آنها بیشتر از گذشته برای حفظ، احیا و توسعه منابع طبیعی دل بسوزانند.
فراموش نکنیم که عامل انسانی حریق در مراتع و جنگل ها همیشه هم عمدی نیست. به گفته صفری از موارد سهوی می توان به روشن ماندن آتش در کمپینگ های خانوادگی و دوستانه اشاره کرد و یا مانورهای نظامی که گاه منجر به آتش سوزی می شوند و حتی یک ته سیگار هم می تواند پس چر مانده در مزرعه را به آتش بکشد.
به هرحال تخریب منابع طبیعی از هر نوعی که باشد انرژی و توان فوق العاده ای از دولت می گیرد و گاها اطفای برخی از حریق ها تا چند روز به طول می انجامد، مسیرهایی که اغلب صعب العبورند و امکان استفاده از بالگرد در آنها مهیا نیست، که اگر مهیا باشد هم زیرساختهای تعریف شده ای ندارد.
پس بهترین و امن ترین راه پیشگیری از حریق است و جدای از موارد طبیعی که درمانی برایش نداریم، باید به فکر راهکاری برای کاستن از حوادث غیر طبیعی که عمدتا عامل انسانی دارد باشیم.
باید علاوه بر آموزش، زمینه را برای همکاری دهیارها و دامدارها با محیط بانان و جنگل بانان مهیا کرد. باید با نظارت نسبت به واگذاری برخی اراضی به نیروهای محلی اقدام کرد تا شوق بیشتری برای حفظ مراتع داشته باشند. باید آتش‌برهای بیشتری ایجاد و فاصله بین مراتع و جنگلها را حفظ کرد. باید تلاش کنیم تا مردم به این باورعمومی برسند که جنگل و مرتع میراث نسل های گذشته اند که باید اصالت آنها حفظ شود و سالم به دست نسل های آینده برسند.
خلاصه که اگر قرار است شرایط تغییر کند باید همه این حرفها شنیده وعمل شود که به قول شاعر؛ درخانه اگر کس است، یک حرف بس است!
گزارش از لیلا سعدوندی-خبرنگار طلوع کرمانشاه
دیدگاه