یکصدو نود و سومین جلسه شورای شهر کرمانشاه با تصویب لوایحی همراه بود که یکی از آنها راه اندازی ۸ بازارچه در شهر کرمانشاه است.
قرار است این بازارچه ها دسترسی مردم به کالاهای ضروری و ارزانتر را آسان کرده و با حذف واسطه از فرایند توزیع، در کاهش قیمت ها اثرگذار باشند.
این بازارچه ها که موقت و دائمی هستند مکانی برای عرضه انواع محصولات از میوه و خشکبار گرفته تا کالاهای ضروری و یارانه ای خواهند بود و حالا شهرداری کرمانشاه بنا دارد تا مسئولیت اجرای این طرح را به بخش خصوصی بسپارد.
ظاهرا استاندار کرمانشاه نیز بر عملی شدن طرح تاکید دارد و از همین رو شورا به رغم جلسات پرحاشیه و کم برخوردارش این بار پس از بحث و تبادل نظر و بررسی آیین نامه های مالی و مقرراتی شهرداری، لایحه راه اندازی بازارچه های شهری در کرمانشاه را به تصویب رسانده است.
اما به واقع بازارچه های شهری چه هستند و ضرورت ایجاد آنها چیست؟ بازارچه های شهری مراکز خرید عمومی هستند که راه اندازی آنها باید زمینه ای برای عرضه مستقیم محصولات فراهم کند، یعنی با حذف واسطه شرایطی مهیا شود تا خریدار بابت تهیه کالای مورد نیاز هزینه کمتری بپردازد.
از همین رو می توان گفت کم ترین دستاورد این بازارچه ها کاهش ۲۰ درصدی قیمتهاست. با این حال عملیاتی شدن این طرح مثل دیگر طرحهای شهری نیاز به طراحی و مطالعه دارد تا با بی خردی تبدیل به معضل شهری نشود.
جالب است بدانید که نخستین بازارچه شهری ایران را یک کرمانشاهی بنا کرد. دکتر “بیژن کلهرنیا” که اوایل دهه ۶۰ مدیرعامل وقت سازمان پارکهای شهرداری تهران بود در همان دوران موفق به راه اندازی بازارچه “قزل قلعه” تهران شد، طرحی که بعدها زمینه راه اندازی بازارچه های دیگری در پایتخت از جمله بازارچه “عباس آباد”و … را فراهم کرد.
او حالا مصاحب ما در این گفتگوست. کسی که معتقد است بازارچه های شهری اگر خوب و اصولی بنا شوند با قطع دست واسطه ها حجم زیادی از تورم شهر کرمانشاه را تقلیل می دهند.
با این حال از دید این صاحب نظرعلم شهرسازی، اگر این کار هوشمندانه و با مطالعه پیش نرود خودش تبدیل به یک معضل شهری می شود و نهایتا ما با تصویری ناهمگون، ناایمن و پرتراکم مواجه خواهیم شد.
دکتر کلهرنیا در این باره به طلوع کرمانشاه گفت: بازارچه های شهری چند مزیت عمده دارند، آنها در کنار ساماندهی کالا با کنترل قیمت و کیفیت باعث میشوند تا اجناس مرغوب با قیمت مناسب تری به دست مشتری برسد و همین کار بهبود اقتصاد خانواده را به دنبال دارد.
وی افزود: تجربه موارد موفق نشان داده که این بازارچه ها تاثیر مثبتی روی سبد خرید خانوار دارند و ویژگی عمده شان “از تولید به مصرف بودن” آنهاست یعنی با حذف واسطه ها و مافیای بازار، کالا با کیفیت و قیمت مناسب تر و البته سود عادلانه تری به دست خریدار می رسد.
این بخش از سخنان دکتر کلهرنیا بسیار قابل تامل است، توجه کنید که این بازارچه ها اگر اصولی بنا شوند چه تاثیرات مثبتی برای شهر دارند، هم سبدخرید خانوار بزرگ می شود، هم واسطه ها و دلال ها کنار می روند و هم رابطه مستقیمی بین فروشنده و خریدار ایجاد میشود که نتیجه همه اینها افت قیمت و به تبع کاهش تورم است.
با این حال سوال اینجاست که چه اصولی را باید رعایت کرد تا این بازارچه ها کارکرد استاندارد خود را حفظ کنند؟
*این عضو هیات علمی دانشگاه رازی کرمانشاه در این باره به طلوع گفت: بازارچه ها باید تخصصی باشند یعنی مواد خوراکی و پروتئینی، لوازم خانگی و پوشاک فضای تخصصی و مجزایی داشته باشند، چون گاها کنار هم قرار گرفتن برخی محصولات باعث فساد و آلودگی می شود.از طرفی باید شرایطی مهیا باشد تا استقلال حرفه ای افراد حفظ شود.
به گفته این دکترای شهرسازی بازارچه های شهری عمدتا در ۴ تا ۱۰غرفه یا سالن تخصصی بنا می شوند و مجزا بودن آنها یکی از اصول حرفه ای کار است.
نکته دیگر لزوم برخورداری این بازارچه ها از پارکینگ عمومی با ورودی و خروجی مجزاست. همچنین ظرفیت پارکینگ باید طوری محاسبه شود که ترافیک ایجاد نکند. وجود تاکسی سرویس و در دسترس بودن آژانس یا نزدیکی بازارچه به شبکه اتوبوسرانی یکی دیگر از مواردی است که باید در برنامه ریزی ها لحاظ شود.
علاوه بر آن بازارچه های شهری باید محوطه مناسبی برای اتراق داشته باشند، به نحوی که خریدار امکان توقف داشته باشد. این مسئله نیاز به ایجاد فضای سبز در بازارچه های شهری را ضروری می کند. از همین رو قرار گرفتن آنها در جوار پارک، فضای سبز و یا دیگر بازارها بلا مانع است.
با این حال به گفته دکتر کلهرنیا مکان یابی این مراکز باید مناسب باشد، یعنی در مرکز شهر باشند و با عملکردهای اداری، آموزشی، مذهبی، بهداشتی، درمانی و حتی مسکونی تداخل نداشته باشند.
به گفته او شبکه های ارتباطی پیرامون این بازارچه ها نباید کمتر از ۲۰متر باشد (بهترین اندازه ۳۰متر است) تا دسترسی ترافیکی خوبی داشته باشند.
در حقیقت چون بازارچه های شهری یک فضای ناحیه ای محسوب می شوند تا محلی، شبکه ترافیکی شان هم باید ناحیه ای باشد.
لزوم حفظ ایمنی نکته مهم دیگریست که کلهرنیا به آن اشاره کرد و گفت: از آنجا که امکان آتش سوزی در بازارچه ها وجود دارد باید با تخصیص ایستگاههای آتش نشانی ضریب ایمنی این اماکن را بالا برد.
با تمام این تفاسیر کرمانشاه برای راه اندازی بازارچه ها همیشه یک مشکل اساسی داشته که نمی گذارد کار اصولی پیش برود. آنهم معضل مکان یابی این بازارچه هاست. ما همیشه به جای مکان یابی درست برای شروع چنین طرح هایی یک زمین خالی بلا استفاده داشته ایم که مجریان فارغ از نیاز سنجی ها ترجیح داده اند از آن استفاده بهینه کنند. حالا اینکه رعایت اصول و ضوابط چقدر در این اماکن شدنی است موضوعی است که جای بحث دارد و این همان گره اصلی کار در کرمانشاه است.
به گفته کلهرنیا تا وقتی اجرای طرح های شهری با این روال پیش برود نتیجه چیزی جز معضل شهری نمی شود و بنابراین نیاز است که مسئولین شهرداری برای اجرای طرح های شهری از دانسته های افراد متخصص و آگاه استفاده کنند و خودسر پیش نروند.
توجه به این نکته بدان علت ضروری است که گاها برخی از این بازارچه ها اگر خوب و اصولی راه بیفتد تا سالها ماندگاری دارد و لذا نباید به عنوان یک طرح موقت و آنی به آن نگاه کرد.
به هر حال ما در شهر کرمانشاه نیاز داریم که به سوی فضاسازی مطلوب، ارتباطات مطلوب، شبکه ترافیکی مناسب، زیباسازی شهری، بهسازی شبکه های معابر، برقراری پیوندهای اجتماعی مردم با محیط و ایجاد شهر بدون آلودگی، بدون تراکم و ناامنی پیش برویم و لذا نیاز است که الزامات اساسی چنین طرح هایی از همان ابتدا لحاظ شود تا کار خوب و یکدست پیش برود.
تا شاهد تکرار تجربه های ناایمن و متراکمی مثل بازار وکیل آقا و میدان بار نباشیم، مراکزی که به نظر می رسد به لحاظ مدیریت شهری با معضلات عدیده ای مواجه اند. از آلودگی محیطی گرفته تا ناامنی، ترافیک، برخورد نامناسب فروشندگان و دیگر معضلاتی که جاذبه ای برای خرید باقی نمی گذارد مگر پایین بودن مختصر برخی قیمت ها که البته آنهم دائمی و همیشگی نیست.
جدای از میدان بار، کرمانشاه ظرف ۲۳ سال گذشته فضای نمایشگاهی موفقی هم نداشته است و استانهای همجوار ما بخصوص همدان و کردستان وضعیت مطلوب تری نسبت به ما دارند. این بدان دلیل است که آنها از همان ابتدای کار منطبق بر اصول پیش رفته اند و طرح های شهری در آنجا موفق تر عمل کرده است.
به عنوان مثال توجه کنید به بار ترافیکی مسیرهای منتهی به نمایشگاه بین المللی کرمانشاه که یک شریان شهری است و در هر دوره از فعالیت معضلی برای عبور و مرور شهروندان ایجاد می کند. اینجا نه خبری از پارکینگ اصولی است، نه سرویس عمومی مناسب، نه جاذبه محیطی، نه هتل و نه هر نیاز دیگری که باید برای یک سایت نمایشگاهی مطلوب لحاظ کرد.
می خواهم بگویم مسئولین عزیز حالا که قرار است کرمانشاه صاحب بازارچه شهری شود بیایید کار را از همین ابتدا اصولی پیش ببرید، فارغ از زد و بند و بده بستان های معمول. نیاز مردم کرمانشاه به راه اندازی این بازارچه ها حتمی و ضروری است و شاید اگر این طرح خوب پیش برود با قطع چرخه وسیع و بزرگ واسطه در استان، کالای باکیفیت را با قیمت مناسب تری به دست مشتری برساند. تا هم سبد خرید خانوار بهبود یابد و هم با رونق فروش شرایط برای اشتغال افراد جویای کار در این بازارچه ها مهیا گردد. باشد که چنین شود
دیدگاه